پُر اسراریں شھر، زند ءِ بے مانائی ءُ کالونائیزیشن ءِ زھر فضل بلوچ 

پُر اسراریں شھر، زند ءِ بے مانائی ءُ کالونائیزیشن ءِ زھر

(منیر مومن ءِ لچّہ ’’شھر سلامت‘‘ ءِ سرءَچمشانکے)
فضل بلوچ

(شھر سلامت)
پہ بے تواری ءَ گلگ مکن
ادءَ تو نوک اتکگ ئے
اے میتگ ءِ چہ درچک ءُ داراں رُژنا ترئے
تنینگہ گوں تو کس ھبر نہ کنت
اے شھر ءِ زھر وھدے تئی رگاں ھوار بیت
ءُ رنگے گیمرایت
تہ نوکیں سیالی یے رُدایت
گڑا شمئے نیام ءَ ترانے رُست کنت۔

من ءَ بگند
من اُمرے ءَ سپر کتگ
بلے منی توامیں جُست تُنّی انت
اے شونز بستگیں جُڑانی چم ھالی انت

ادءَ تو لوٹ ئے زندگی ءِ دروشم ءَ
تہ شھر ءَ ڈن
چیزے مانش انت
کہ انگہ سلامت انت
ءُ اود ءَ چندے پُل رُستگ انت
کہ وت ماں وت ءَ ھبر کن انت
بس یک ءُ دو کپودر انت
کہ چم اش ارس بنت برے برے
بلے اے شھر ءِ جاہ منند
انچیں مردم انت
کہ مرگ ءِ وھد ءَ واب کپتگ انت
اَشاں داں بُست کتگ
تہ جنگ ھلِّتہ
ءُ زند ءِ کاروان ءِ دنز نشتگ انت!

’’شھر سلامت‘‘ ءِ وانگ ءَ پد وانوک ءَ ھمے گمان بیت کہ اے یک پُراسراریں شھرے ءِ پُشدر ءَ نبشتگیں لچھے کہ اودءَ زندگی بے مانائی ءِ دنزءُ گباراں پتاتگ۔ اے لچّہ گوں contemplative tone ئےِ ءَ وتی تاب ءُ ریساں پرریچان دیم پہ آسر ءَ رؤت۔ بندات ءَ اے لچّہ ءِ ترانکار(speaker) گوں کسّے ءَ ھبر کنگ ءَ انت کہ اے شھر ءَ نوک اتکگ ءُ ساھت پہ ساھت آئی ءِ درامدی ءِ مارشت گیش بوان انت۔ترانکار آئی ءَ را گوش ایت داں اے ’شھر ءِ زھر‘ آئی ءِ رگاں ایر نہ کپ ایت آ پہ اے شھر ءَ درامدے۔’شھر ءِ زھرءِ رگانی تہ ءَ ایر کپگ‘ اے مصرعہ لچّہ ءِ تب ءَ پدر کنت ءُ اے شھر ءِ نکش ءُ نشاناں کمو باز زاھر کنت۔ وتی رگانی تہ ءَ زھرانی ءَ ایر گیجگ شھر ءَ را اےرزا دیگ انت کہ تئی ھستی ءِ essence ءَ را پولنگ بکنت یا آئی ءِ رنگ ءَ وتارا رجگ انت۔اے شھر ءِ رنگ کجام انت انگت اد ءَ اے چیز نہ گیش اتگ بلے لچہ ھمینچو دیم ءَ کہ رؤت شھر ءِپدّر بوھان بیت۔
اے انچیں شھرے کہ پگری ءُ مارشتی ھساب ءَ اوشت ءِ آماچ انت۔indolence ءَ اے شھر ءِ رگ ءُ ریشگانی تہ ءَ انچو جاگہ کتگ کہ اے جنگ ءِ موسم ءَ ھم واب کپتگ۔ ’’شونز بستگیں جمّر‘‘ اے شھر ءِپگری ءُ مارشتی زوال ءُ اوشت ءَ جوانیں رنگے ءَ پدر کنت۔ھمے رنگ ءَ کبر ھم یک ھسابے ءَ زوال ءُ decay ءَ زاھر کنت۔ اے شھر یک ھسابے ءَ مُرتگ ایشی ءِ تہ ءَ زندگی، سر ءُ پُر ءُ عمل ءِ ھچ گونگیں نکش ءُ نشان نہ گواہ ایت۔لچہ ءِ ترانکار ءِ جُستانی تُنّیگ بوھگ شھر ءِ پگری ءُ مارشی ھورکی ءَ پیش دارایت۔
دومی نیمگ ءَ کبر اے گپ ءَ زاھر کن انت کہ اے شھر ءَ زندگی ھمے کبرانی تہ ءَ وپتگیں مردمانی برکت ءَ بوتگ اے کبر پیش دارانت کہ یک زمانگے ادءَ زنگی بوتگ، پگر ءُ سسّا ءُ عمل بوتگ پمیشکہ پُل ھم ھمے مردمانی کبرانی سر ءَ سرپتگ انت۔کبرانی سر ءَ پُلانی سرپگ وت باز مانا دارایت ھمے رنگ ءَ کپودرانی ارسیگ بوھگ ھمے پیش دارگ ءَ انت کہ پہ کپودراں ھم زندگی ءِ چھر ھمے کبر انت۔کبر کہ مرگ ءِ چیدگ انت ادءَ شائر ءَ گوں زندگی ءَ بندوک کتگ ۔اے مردمانی کبر زندگی ءِ ترانگ ءَ گیج انت ءُ اے شھر ءِ جھمنند زندگ انت بلے آھانی زند ءُ مرک ءِ نیام ءَ پرک نیست۔اے شھر ءِ مردمانی مرگ ءِ ساھت ءَ واب کپگ ایشانی بے عملی ءِ پیش دارایت۔ پدءَکپودر پہ زندگی ءِ جلوھاں چہ زبھریں شھرءَ موت آرگ ءَ انت کہ اود ءَ ایوک ءَ پہ موتک آرگ ءَ کپودر پش کپتگ انت۔مردم چہ وتی اجتماعی مرگ ءَ بے سما انت۔
چوناھا اے نظم ءِ کہ مجموعی فضا انت آ نااُمیتی ءُ دلپروشی ئیگ انت بلے ھمے کپودر ءُ کبرانی سر ءِ سرپتگیں پُلانی دروشم ءَ یک کسانیں اُمیتے ءِ شھمے زاھر انت کہ اے مرگ آماچیں شھرءَزندگی ءِ نیمگ ءَ روگ ءِ کشک ءَ شون دنت۔اے کشک ھمے کبراں وپتگیں مردمانی legacy بوت کنت چوناھا ایشی ءِ اُمیت چہ لچہ ءِ گالوار ءَ سک کم انت بزاں نوں اے چاگرد ءَ پہ زندگی ءَ سک کم امکان پش کپتگ۔
اے یک انچیں شھرے ءِ کسہ بوت کنت کہ اودءَ انسان گوشت ءُ پوست ءَ چہ گیشتر میکانکی جوڑ بوتگ۔اودءَ جوزگ ءُ مارشت ھلاس بوتگ انت ءُ کسے کہ اے شھر ءَ زندگ بوھگ لوٹ ایت تہ آ وتارا شھر ءِ زھرانی ھوالہ ءَ بہ دنت ءُ شھر ءِ نندوکانی پئیم ءَ اجتماعی بیگانگی ءِ آماچ بہ بیت۔ اے اجتماعی بیگانگی آھانی passivity ءُ مرگ ءِ چیدگ انت بلے آ ھمے وشمنی ءِ آماچ انت کہ آ زندگ انت۔
(۲)
اے لچّہ ءَ اگاں ما colonial perspective ءَ بچاراں تہ ’شھر‘ اد ءَ یک colonized ایں دیارے ءِ چھر بوت کنت کہ اود ءَ ابیتکی، بیم، بے تواری ءُ بے تاھیری ءَ روتگ جتگ۔اے درست colonizerءِ دین انت۔ ’زھر‘ اد ءَ colonizationءِ ھرابیں اثر ءِنیمگ ءَ یک اشارھے۔ شھر ءِ زھرانی رگانی تہ ءَ ایر کپگ ءُ ھون ءُ ھوار بوھگ وتی ھستی ءُ وتی پجّار ءَ گار کنگ ءُ شھر ءَ گوں ھمرنگ بوھگ انت ءُ colonizer ءِ مستریں واھگ انت کہ آ پریشی ءَ ھر وڑیں جھد کنت۔
ھمے ھساب ءَ ’شونز بستگیں جمّر‘، ’ھشکیں چم‘، باتنی ابیتکی ءُ ویرانی ءِ ڈنّی درشان(اظہار) انت ءُ اے ھمے پیش دارانت کہ دیار چہ زندگی ءِ رنگ ءُ جلوھاں زبھر کنگ بوتگ، آوار جنگ بوتگ ءُ یک انچیں زوراکے ءِ ایرجیگ انت کہ آ پگری، ربیدگی ءُ مادی ھساب ءِ آئی ءِ exploitation ءَ کنگ ءَ انت۔پمیشکہ اے شھر نوک آؤکیں مردم ءَ ھچ پئیمیں تاھیر ءُ آسراتی نہ دنت پرچاکہ آ وت پیسر ءَ چہ بے تاھیر انت۔
شھر ءَ چہ ڈنّ ءِ کبر کہ انگت سلامت انت ھما colonizedایں مردمانی نشانی انت کہ آھاں colonization ءِ دیم ءَ دارگ ءِ جھد کتگ ءُ یک legacy ءِ ایر کتگ کہ آؤکیں پدریچ ءَ راہ پیش بہ دارایت۔اے کبر ھمے legacy ءِ پشکپتگیں نشانی انت۔
’مرگ ءِ ساھت ءَ واب کپگ‘ اے colonized ایں مردمانی ھواریں جاور(مجموعی صورتحال) ءَ پیش دارایت۔اے مردم ھچ وڑیں سُر ءُ پُر نہ کن انت ءُ یک collective passivity ءِ آماچ انت۔اد ءَ مرگ ایوک ءَ ارواہ ءِ بال کنگ نہ انت بلکیں ’وشدلیں زندے ءِ مستاگ‘ انت۔ بلے اے مردم بے تواری ءِ گوں وتی subjugation ءِ ندارگ ءَ چارگ ءَ انت۔وھدے آ بُست کن انت یا آ وتی ایردستی ءَ مارانت بلے باز وھد گوستگ۔
کپودرانی ارسیگ بوھگ ایوک ءَ اے شھر ءِ ھستیں جاورانی سر ءَ ھاموشیں چیھالے نہ انت بلکیں پہ گوست ءَ موتکے ھم۔ھمے نااُمیتی ءُ دلپروشی ءِ نیام ءَ اُمیت ءِ یک رُژنے ھم ھست انت کہ کبرانی سر ءِ سرپتگیں پُلانی دروشم ءَ زاھر انت۔ بزاں آھانی survival ءِ کشک چہ ھمے کبراں در کئیت۔
اگاں ما ھورت بچاراں تہ اے لچہ lifeless conformity ءَ جوانیں رنگے ءَ پیش دارایت ایشی ءِ سوب colonization ھم بوت کنت ءُ مزنیں شھرانی مشینی ءُ میکانکی زندمان ھم۔
اے لچّہ ءِ تہ ءَ ازمی ھساب ءَ پُل ءُ کبر، مرگ ءُ زند، ھاموشی ءُ ھلوت ءِ juxtaposition لچہ ءِ contemplative tone را گیشتر پُرمانا کن انت۔